تعدیل در پروژه های عمرانی
آیا میدانید تعدیل به چه معناست؟ و یا اصلا ضریب تعدیل چیست؟ آیا میدانید ضریب تعدیل چگونه محاسبه می‌شود؟! یکی از پرداخت‌های قانونی به پیمانکاران، تعدیل است که براساس اسناد و مدارک پیمان مشمول تعدیل هستند. برای انجام پرداخت تعدیل، پیمانکار باید سندی به نام "صورت وضعیت تعدیل" را تهیه و ارائه کند که این سند شامل جزئیات پرداخت‌های تعدیل شده است و تغییراتی که در پرداخت‌های قبلی قرارداد ایجاد شده است را نشان می‌دهد. ضریب تعدیل نیز یکی از مهم‌ترین ضرایب مورد استفاده در صورت وضعیت نویسی است. در ااین مقاله به شما خواهیم گفت که تعدیل در پروژه های عمرانی چیست و نحوه محاسبه ضریب تعدیل به چه صورت است پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
مقاله پیشنهادی: متره برآورد چیست؟
تعدیل چیست؟
تعدیل در پروژه‌های عمرانی به معنای تغییر و تنظیم مجدد پرداخت‌ها به پیمانکاران است. این تغییرات معمولاً به دلیل تغییرات و نوسانات در شرایط اجرای پروژه، مقررات قرارداد یا شرایط خاصی ایجاد می‌شوند. تعدیل می‌تواند شامل تغییر در مقادیر پرداختی، شرایط پرداخت، صورت وضعیت‌های مالی، زمانبندی پرداخت و سایر عوامل مرتبط با پرداخت‌ها باشد. تعدیل در پروژه‌های عمرانی ممکن است به دلیل عواملی مانند تغییرات در ضرورت‌ها و نیازهای پروژه، تغییر در حجم کار انجام شده، تغییر در قیمت مصالح و ماشین‌آلات، تغییر در شرایط اقتصادی و قانونی و سایر عوامل مشابه رخ دهد. هدف اصلی تعدیل، تناسب و تطابق پرداخت‌ها با شرایط واقعی و عادلانه بودن آن‌ها است تا پیمانکاران قادر به دریافت حقوق و پرداخت مستحقات خود باشند و مشکلات مالی در طول اجرای پروژه به حداقل رسیده و تعادل مالی حفظ شود. میزان و روش‌های تعدیل پرداخت‌ها معمولاً در قراردادها و مقررات مشخص می‌شود و ممکن است نیاز به ارائه اسناد و مدارکی مانند صورت وضعیت تعدیل داشته باشد. بنابراین، جهت تعویض این تغییرات در قیمت‌ها، صورت وضعیت تعدیل طبق آخرین بخشنامه تهیه می‌شود.
بخشنامه تعدیل
دستورالعمل نحوه تعدیل آحاد بهای پیمان با شماره بخشنامه 101/173073 و تاریخ 15/09/1382 ارائه شده است. این دستورالعمل توسط نظام فنی و اجرایی تهیه شده و به تصویب شورای عالی فنی رسیده است. این دستورالعمل در دستگاه‌های اجرایی، مهندسان مشاور و پیمانکاران منتشر شده است. به طور کلی، دستورالعمل نحوه تعدیل آحاد پیمان از دستورالعملی است که در سال 1370 ارائه شده بود و این بخشنامه نسخه جدیدی از آن است. این دستورالعمل شامل راهنمایی‌ها و مقررات مربوط به تعدیل آحاد پیمان است و توسط نهادهای مربوطه برای اجرا و پیگیری تغییرات قیمت‌ها و تعدیل آن‌ها در پروژه‌های عمرانی استفاده می‌شود. اهمیت این دستورالعمل این است که به صورت رسمی و استاندارد مشخص می‌کند که چگونه تغییرات قیمت‌ها و تعدیل آحاد پیمان باید انجام شود و چه روش‌ها و مراحلی برای محاسبه و اعمال تغییرات در قیمت‌ها وجود دارد. این دستورالعمل به عنوان یک راهنمایی مرجع برای تعدیل آحاد پیمان در پروژه‌های عمرانی استفاده می‌شود.
پکیج آموزش پیشنهادی: پکیج آموزش متره و برآورد
شاخص چیست؟
شاخص به عنوان یک عدد، نشان دهنده متوسط تغییرات قیمت را نسبت به دوره پایه نمایش می‌دهد. در بخشنامه مذکور، دوره پایه برای شاخص‌ها سه ماهه چهارم سال 1381 تعیین شده است و تمامی شاخص‌ها در آن دوره عدد 100 است. به عبارت دیگر، این بخشنامه در نظر دارد تغییرات قیمت‌ها را نسبت به میانگین قیمت‌های دوره پایه نشان دهد. در این بخشنامه، سازمان برنامه و بودجه شاخص‌ها را برای هر نیمه‌ی سال، به تفکیک هر سه ماهه، تهیه و ابلاغ می‌کند. با این توصیف، شاخص‌ها به صورت دوره‌ای و ماهانه دریافت می‌شوند. همچنین، ذکر شده است که در تابستان سال‌های 1397 و 1399 به دلیل نوسانات شدید قیمت‌ها، شاخص‌ها به صورت ماهانه اعلام شده‌اند. آخرین شاخص تعدیل مربوط به تابستان سال 1401 است. شاخص‌های تعدیل برای نظارت بر تغییرات قیمت‌ها و جبران تغییرات مالی در پروژه‌های عمرانی بکار می‌روند و می‌توانند به عنوان مبنای تعدیل در صورت وضعیت‌ها مورد استفاده قرار گیرند.
انواع شاخص
شاخص‌ها در فرآیند تعدیل آحاد بهای پیمان استفاده می‌شوند. در زیر توضیحاتی درباره هر یک از انواع شاخص‌ها خواهیم داد:
1. شاخص گروهی (فصلی)
شاخص گروهی یا فصلی برای هر فصل خاص در فهرست بها استفاده می‌شود. برای تعدیل آحاد پیمان، مبلغ ریالی آیتم‌های هر فصل با شاخص فصلی مختص به آن فصل ضرب می‌شود. اگر آیتم‌هایی که در فصل حمل و نقل قرار دارند و واحد آن‌ها مترمکعب-کیلومتر است، در فصلی به غیر از فصل حمل و نقل وجود داشته باشند، باید با استفاده از شاخص‌های فصل حمل و نقل تعدیل شوند. به عنوان مثال، آیتم حمل خاک مازاد بر 500 متر در رشته ابنیه که واحد آن مترمکعب-کیلومتر است و در فصل سوم (عملیات خاکی با ماشین) قرار دارد، باید با استفاده از شاخص‌های فصل 28ام تعدیل شود.
2. شاخص رشته‌ای
هر یک از رشته‌های فهرست بها، شاخص رشته‌ای منحصر به خود را دارند. به عنوان مثال، رشته‌های ابنیه و راه و باند دارای شاخص رشته‌ای خاص به خود هستند. این شاخص‌ها برای تعدیل آحاد پیمان در هر رشته استفاده می‌شوند.
3. شاخص کلی
شاخص کلی بیانگر تغییرات تمام فهرست بهاها است و در طول سال‌ها به طور متناوب اعلام می‌شود. این شاخص نشان می‌دهد که در چه میزان قیمت‌ها در کلیه بخش‌ها و رشته‌ها تغییر کرده است. نکته مهمی که در تعیین شاخص مبنا برای تعدیل آحاد پیمان باید مدنظر قرار گیرد، این است که در صورت ارجاع کار از طریق مناقصه، شاخص مبنا یک دوره سه ماهه قبل از مهلت تسلیم پیشنهاد قیمت توسط کارفرما تعیین می‌شود. اما اگر ارجاع کار از طریق ترک تشریفات مناقصه صورت گیرد، شاخص مبنا به تاریخ تسلیم پیشنهاد نهایی پیمانکار وابسته خواهد بود.
مقاله پیشنهادی: پرکاربرد ترین نرم افزارهای عمران
روند تهیه صورت وضعیت تعدیل
پس از تعیین دوره‌های کارکرد مربوط به صورت وضعیت تعدیل، می‌توانید به مراحل تهیه صورت وضعیت تعدیل بپردازید. در زیر روند کلی تهیه صورت وضعیت تعدیل توضیح داده شده:
1. جمع‌آوری اطلاعات:
- دریافت صورت وضعیت کارکرد تائید شده توسط کارفرما.
- بررسی و تحلیل صورت وضعیت کارکرد به منظور تعیین آیتم‌های قابل تعدیل و محاسبه مبالغ مربوطه.
2. محاسبه مبالغ تعدیل:
- با استفاده از شاخص‌های مربوطه (شاخص‌های فصلی، رشته‌ای و شاخص کلی)، مبالغ تعدیل برای هر آیتم قابل تعدیل محاسبه می‌شود.
- ضریب تعدیل بر اساس شاخص‌های مربوطه و دوره‌های کارکرد تعیین شده محاسبه می‌شود.
3. تهیه صورت وضعیت تعدیل:
- در قسمت مربوط به تعدیل، مبالغ تعدیل برای هر آیتم قابل تعدیل در صورت وضعیت قبلی و فعلی وارد می‌شود.
- مجموع مبالغ تعدیل برای هر دوره محاسبه و در جدول تعدیل ثبت می‌شود.
- مجموع مبالغ تعدیل کلی در صورت وضعیت قبلی و فعلی محاسبه می‌شود و در جدول تعدیل ثبت می‌شود.
- جمع کل مبالغ تعدیل در صورت وضعیت فعلی و مقایسه با صورت وضعیت قبلی برای تعیین افزایش یا کاهش مبالغ تعدیل درج می‌شود.
4. تائید و ارائه:
- صورت وضعیت تعدیل تهیه شده به همراه مستندات و محاسبات مربوطه برای تائید به کارفرما ارائه می‌شود.
- پس از تائید کارفرما، صورت وضعیت تعدیل نهایی تهیه می‌شود و مبالغ تعدیل در صورت وضعیت فعلی آپدیت می‌گردند.
روند تهیه صورت وضعیت تعدیل باید با رعایت مقررات و قوانین مربوطه صورت گیرد و به دقت و دقت مناسب انجام شود. همچنین، هر گونه تغییر در صورت وضعیت کارکرد در دوره‌های بعدی نیز باید با روند تهیه صورت وضعیت تعدیل مورد بررسی قرار گیرد و مبالغ تعدیل بروزرسانی شود.
مقاله پیشنهادی: صورت وضعیت چیست؟
ضریب تعدیل چیست؟
از ضریب تعدیل در محاسبه تعدیل مبالغ در صورت وضعیت‌های مختلف استفاده می‌شود. این ضریب براساس تغییرات در شاخص‌ها (مانند شاخص قیمت یا شاخص هزینه) محاسبه می‌شود و برای تعدیل مبالغ مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرمول محاسبه ضریب تعدیل معمولاً به صورت زیر است:
با توجه به توضیحات ارائه شده، در فرمول ضریب تعدیل، عدد 0.95 قابل تغییر است و بسته به شرایط زیر مقدار آن تغییر می‌کند:
1. در پیمان‌هایی که در مدت اولیه پیمان به اتمام رسیده و همچنین تحویل موقت شوند، ضریب 0.95 به یک تغییر می‌کند.
2. در پیمان‌هایی که تا مدت پیمان، به اضافه مدت‌های تمدید شده به اتمام رسیده و تحویل موقت شوند، ضریب 0.95 به 0.975 تغییر می‌کند.
3. در صورتی که پیمان وارد تغییرات غیرمجاز شود، ضریب 0.95 بدون تغییر باقی خواهد ماند.
با تغییر ضریب به 0.975 یا یک در حالت‌های 1 و 2 فوق، تمام صورت وضعیت‌ها باید با استفاده از ضریب تعدیل جدید (0.975 یا یک) محاسبه مجدد شوند. همچنین، مابه‌التفاوت مبالغ تعدیل نیز باید همزمان با تعدیل صورت وضعیت‌های قطعی، با استفاده از همان ضریب تعدیل جدید به پیمانکار پرداخت شود.
مقاله پیشنهادی: بهترین نرم افزارهای متره و برآورد
محاسبه تعدیل
با توجه به فرمول محاسبه تعدیل و روش تعیین ضریب تعدیل برای هر فصل، می‌توان مبلغ تعدیل را به صورت زیر خلاصه کرد:
1. محاسبه ضریب تعدیل برای هر فصل بر اساس فرمول مربوطه.
2. محاسبه مبلغ هر فصل از صورت وضعیت بر اساس واقع شدن در دوره سه ماهه یا ماهانه.
3. تعیین سهم هر دوره از کل دوره کارکرد برای هر فصل.
4. ضرب مبلغ کارکرد هر دوره در ضریب تعدیل متناسب با آن دوره.
5. جمع مبالغ تعدیل برای هر دوره و به دست آوردن کل مبلغ تعدیل.
این روش به شما امکان می‌دهد تعدیل را به صورت دقیق و مرحله به مرحله محاسبه کنید و مبلغ نهایی تعدیل را بدست آورید. البته، برای محاسبه دقیق تعدیل، نیاز به داشتن اطلاعات مربوطه مانند ضرایب تعدیل، مبالغ کارکرد در هر دوره، و مدت کارکرد کامل است.
مقااله پیشنهادی: حقوق و بازار کار مهندس عمران
امیدوارم از این مقاله لذت برده باشید.
