گشتالت در معماری و طراحی داخلی
آیا میدانیدگشتالت چیست؟ آیا با کاربرد آن در معماری آشنا هستید؟ آیا میدانید اصول و قوانین آن در طراحی معماری چگونه است؟ گشتالت یک نظریه روانشانسی است که چگونگی ادراک بصری توسط مغز انسان را توضیح میدهد و در معماری آن را علم شناخت فرم و شکل معنا میکنند. به عبارت ساده تر، نظریه گشتالت بر این ایده استوار است که مغز انسان سعی می کند در نگاه اول تصاویر یا طرح های پیچیده ای را که از عناصر زیادی تشکیل شده اند را به جای درک جزء به جزء با چیدمان ناخودآگاه اجزا در یک سیستم سازمان یافته و ساده سازماندهی کند و یک کلیت از آن ارائه دهد. در معماری و طراحی داخلی به منظور ارتقاء ادراک انسان ها در یک محیط باید به اصول زیبا شناسی معماری و گشتالت که نقشی مهم در این زمینه ایفا میکنند تسلط داشته باشید به همین منظور در این مقاله به بررسی گشتالت در معماری و طراحی داخلی و به کارگیری اصول و قوانین آن در طراحی معماری میپردازیم.
پکیج آموزش پیشنهادی: پکیج آموزش طراحی داخلی
مقاله پیشنهادی: 6 اصل مهم طراحی داخلی
نظریه گشتالت در معماری
واژه گشتالت یک کلمه آلمانی به معنای "شکل" یا "فرم" است که به علت گسترده بودن مفهوم آن، هيچ ترجمه مستقيمي در هيچ يک از زبان‌ها صورت نگرفته است. نظریه گشتالت یا روانشناسی گشتالت در اوایل قرن بیستم در آلمان توسعه یافت و در سال 1910 توسط گروهی از روانشناسان تایید و در دانشگاه برلین تدریس شد. توسعه نظریه گشتالت مصادف با اوج گیری هنر مدرن در اروپا بود این امر باعث اشتیاق متقابل روان شناسان گشتالت شد و موجب تعامل وپیوند هر چه بیشتر روان شناسی وهنر شد ودر حوزه معماری ،هنرهای تجاری ، طراحی صنعتی ، طراحی گرافیک و….. تاثیر پایدار وفراگیری به جا گذاشت. برپایه نظریات گشتالت وارتباط تنگاتنگ آن با معماری واصول معماری، زمینه رشد وترقی این هنر اصیل را در بستر روانشناسی فراهم می کند .مطابق نظریه گشتالت، انسان ها تمایل دارند که نقوش و اشکال را در ذهن ساده کرده و محرک های پیچیده را به نقوش ساده تر بدل کنند و با اجزا آن ارتباط بصری پدید آورند.
کاربرد گشتالت در معماری
این نظریه نقش بسیار مهمی در هر زمینه خلاقانه ای ایفا می کند و به طراحان کمک می کند تا روانشناسی شناختی خود را توسعه دهند و چیزهایی را فراتر از آنچه هستند ببینند. این به ما کمک می کند تا این دنیای پیچیده را در یک کل ساده تر و منسجم تر تفسیر کنیم.این نظریه به شما کمک می کند تا بفهمید کدام یک از عناصر طراحی در یک نمونه معین مؤثرتر هستند. ادراکات بصری ما به شدت تحت تاثیر این قوانین هستند، و از این رو به شما اجازه می‌دهند تا روی نقاط خاصی تمرکز کنید، بنابراین، ما را وادار به انجام اقدامات خاص و ایجاد طرح‌های خود بر اساس آن می کند. این اصل بیان می کند که این طبیعت انسان است که عناصر مشابه را با هم گروه کند. شباهت برای ایجاد یک عنصر طراحی واحد از چندین عنصر مجزا که ممکن است در مجاورت یکدیگر باشند یا نباشند استفاده می شود. شباهت ها را می توان با استفاده از تعدادی از عناصر طراحی از جمله رنگ، اندازه، شکل و بافت ایجاد کرد. بنابراین نظریه گشتالت در معماری، جهت به وجود اوردن ساختمان هایی باشکل های قابل قبول و قابل شناخت و ارتباط کلی آن با بخش های دیگر به طور اشکار بر مبنای فرم ها، حجم ها، اندازه ها، رنگ ها کیفیت جنس و گرافیک طراحی میشود. نظریه گشتالت در کل و به طور خلاصه می گوید: کل، چیزی بیش از اجزای ان است و این اصل است که در تمام پژوهش ها ، ازمایش ها و قانون های تعریف شده تو سط صاحب نظران مورد تاکید قرار گرفته است. مقدار اطلاعاتی که ذهن بشر میتواند پیگیری کند محدود است و در نتیجه زمانی که مقدار اطلاعات بصری زیاد و پیچیده میشود، ذهن به صورت خودکار آنها را ساده میکند و در این راستا اصول گشتالت را به کار میگیرد. با استناد به این اصول، اگرچه هر یک از اجزای یک مجموعه بصری میتوانند معنای واحدی داشته باشند، اما همگی بخشی از یک کل هستند که ذهن در ابتدا آن را درک میکند. این کل مجموعهای از اجزا است که بدانها معنای کامل میبخشد.
ده اصل اولیه گشتالت شامل مواردی نظیر سادگی، شکل و زمینه، مجاورت، شباهت، سرنوشت مشترک، تقارن، تداوم، بسته بودن، منطقه مشترک و اتصال عنصر می شود که در بخش بعد هر یک را توضیح خواهیم داد.
• اصل مشابهت (Similarity principle)
• اصل مجاورت (Proximity principle)
• اصل تداوم یا پیوستگی (Continuity principle)
• اصل تکمیل، یکپارچگی یا بستار (Closure principle)
• اصل شکل و زمینه (Figure-Ground principle)
• اصل سرنوشت مشترک (Common Fate principle)
• اصل فراپوشانندگی (Inclusiveness principle)
• اصل تقارن (Symmetry principle)
• اصل موازات (Parallelism principle)
• اصل منطقه مشترک (Common Region principle)
• اصل عنصر متصل (Element connectedness principle)
مقاله پیشنهادی: 31 سبک رایج در دکوراسیون داخلی
اصل مشابهت
با ذهن انسان ها هنگام مواجه شدن با اجزایی که دارای خصوصیات مشابه هستند، به صورت یک مجموعه واحد میبیند. سه عامل عمده تشابه، اندازه، رنگ و شکل هستند. لازم به ذکر است که، در میان این سه عامل اندازه نسبت به دو مورد دیگر از گشتالت قویتری برخوردار است. در تصویر زیر هر سه عامل این اصل را می‌توان مشاهده کرد.
اصل مشابهت
ذهن انسان ها هنگام مواجه شدن با اجزایی که دارای خصوصیات مشابه هستند، مجموعه ای از اقلام، اشیایی که شبیه یکدیگر هستند را با هم گروه بندی می کند و به صورت یک مجموعه واحد میبیند. شباهت ها می تواند از طریق شکل، اندازه، رنگ، بافت یا کیفیت های دیگر باشد که در میان این سه عامل اندازه نسبت به دو مورد دیگر از گشتالت قویتری برخوردار است.
اصل مجاورت
طبق قانون مجاورت چیزهایی که به هم نزدیک هستند به صورت یک گروه و یک مجموعه واحد دیده می شوند. مجاورت عناصر میتواند به معنی نزدیک بودن لبه های عناصر مماس و یا روی هم افتادن آنها باشد همچنین قدرتمندترین رابطه مجاورت زمانی است که اشکال همپوشانی داشته باشند. در این اصل با دور شدن اشیاء و یاعناصر از یکدیگر به عنوان اشیاء منفرد درک می شوند.
اصل پیوستگی
بر اساس اصل پیوستگی چشم انسان هنگام مواجه شدن با عناصری که در یک مسیر قرار گرفته اند ارتباط برقرار میکند. این ارتباط تا زمانی تداوم می‌یابد که چیزی این منحنی ذهنی را برهم بزند. انسان ها خطوط پیوسته را دوست دارند، بنابراین حتی اگر یک تقاطع بین دو خط وجود داشته باشد، تمایل دارند آنها را به‌جای یک جسم، دو خط جلوه دهیم. اگر همگرایی طبیعی به نظر برسد، اشیایی که همپوشانی دارند یا با یکدیگر تلاقی میکنند، با هم گروه‌بندی می‌شوند.
اصل بستار
بر اساس این اصل، زمانی که قسمتی از یک شکل یا طرح جا افتاده و یا حذف شده باشد، چشم آن را تکمیل میکند و به صورت یک شکل کامل میبیند. شاید بتوان گفت که این اصل گشتالت از کمالگرایی انسان سرچشمه میگیرد. در اینجا بهتر است به مفهوم «پراگنانس» (pragnanz) نیز اشاره شود. پراگنانس را می‌توان اینطور توضیح داد که، انسانها ذاتا در صدد کامل کردن تجربههای ناقص و تکه از محیط پیرامون خود هستند. بنابراین هنگامی که تصویری را به صورت چندپاره مشاهده میکنند آن را به صورت کامل درک میکنند.
اصل شکل و زمینه
اصل شکل و زمینه نشان داده ذهن انسان ها ذاتا تمایل دارد مغز انسان تمایل دارد میدان بینایی را به شکل (پیش زمینه) و زمین (پس زمینه) جدا کند. وقتی چیزها را به صورت پیش زمینه/در فوکوس (شکل) و پس زمینه/خارج از فوکوس (زمین) میبیند اصل شکل زمینه را تجربه میکند. این یکی از متداول‌ترین و تجربه‌شده‌ترین نظریه‌های گشتالت است. گاهی شکل و زمینه چنان در هم تنیده هستند که تشخیص آنها از یکدیگر چندان آسان نیست.از معروفترین نمونههای این حالت می‌توان به نماد «یین و یانگ» (Yin en Yang) اشاره کرد. در طراحی، از این اصل برای هدایت تمرکز ناظر یا کاربر به سمت چیزی که می خواهیم ببیند استفاده می کنند.
اصل سرنوشت مشترک
این اصل بیشتر در تصاویر متحرک مطرح میشود. بدین معنی که عناصری که با هم در یک راستا حرکت میکنند از طرف مغز به عنوان یک کل واحد در نظر گرفته می‌شوند. این اصل در زمینه طراحی اهمیت زیادی دارد و بیان میکند که عناصری که در یک جهت حرکت میکنند نسبت به عناصری که ساکن هستند یا در جهت دیگری حرکت میکنند مرتبط‌تر هستند.
مقاله پیشنهادی: تفاوت معماری داخلی و طراحی داخلی در چیست؟
اصل فراپوشانندگی
این اصل بیانگر آن است که یک ساختار بصری در مجموع ممکن است از تعدادی گشتالت کوچکتر تشکیل شده باشد، اما گشتالت بزرگتر چون پراگنانس قویتری دارد آنها را تحتالشعاع قرار میدهد.
اصل تقارن
انسان ها به سمت تقارن و تعادل کشیده می شویم، بنابراین به دنبال یافتن الگوهایی هستند که در اطراف یک نقطه مرکزی آرایه شده اند. این اصل میگوید زمانی که دو عنصر با یکدیگر بر اساس یک محور تقارن داشته باشند، ذهن آنها را با هم مرتبط میسازد حتی اگر ارتباطی نداشته باشند.
اصل موازات
ذهن انسان عناصری که زاویه مشابه یا نزدیک بهم دارند را یک کل در نظر میگیرد.
اصل منطقه مشترک
بر اساس این اصل، عناصری که درون یک محدوده غالبا بسته گرد هم بیایند، به صورت جزئی از یک گروه درک می‌شوند.
اصل عنصر متصل
بر اساس اصل عنصر متصل، ذهن انسان عناصری را که به هم اتصال داشته باشند به صورت یک کل در نظر میگیرد.
مقاله پیشنهادی: کاربرد مودبرد در طراحی داخلی
امیدوارم از این مقاله لذت برده باشید.
پاسخ به نظر:
بسیار عالی مقاله خوبی بود
وقت بخیر
ممنون، موفق باشید.