لیتوگرافی lithography printing چیست؟
لیتوگرافی یکی از روش‌های چاپ بر روی انواع کاغذ است که کیفیت بالایی دارد و در قدیم به چاپ سنگی مشهور بوده است. برای انجام عملیات چاپ بر روی کاغذ در چاپ‌خانه‌هایی که مجهز به سیستم چاپ افست هستند، از صفحه‌هایی از جنس فلز آلومینیوم (معروف به پلیت یا زینک) استفاده می‌شود. لیتوگرافی lithography printing در واقع به فرآیند ساخت همان صفحه‌های فلزی گفته می‌شود. در فرآیند لیتوگرافی طرح‌هایی که می‌خواهند چاپ شوند را به صفحات فلزی تبدیل می‌کنند و پس از آن آنها را به چاپخانه می‌فرستند تا با استفاده از آنها بتوانند عملیات چاپ روی کاغذ را انجام دهند. فرآیند لیتوگرافی بعد از صفحه‌آرایی انجام می‌شود.
مقاله پیشنهادی: صفحه آرایی چیست؟
تاریخچه لیتوگرافی در ایران و جهان
لیتوگرافی یا چاپ سنگی برای نخستین بار توسط آلمانی‌ها در سال 1796 اختراع گردید. شخصی به نام آلویس زنفلدر (Alois Senefelder) که توان پرداخت هزینه‌های گزاف چاپ را نداشت، برای چاپ کردن تصنیف‌هایش بصورت تصادفی کاربرد تیزاب بر روی سنگ‌ها را متوجه شد و باعث پیدایش چاپ سنگی شد. پس از آن چاپ سنگی به تنها روش برای چاپ تصاویر رنگی با تیراژ بالا تبدیل شد.
لیتوگرافی در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار، از اروپا به ایران راه یافت و نخستین بار شخصی به نام محمد صالح بن حاج محمد باقر خان شیرازی اولین دستگاه چاپ سنگی ایران را از مسکو به تبریز آورد و اولین چاپخانه سنگی را در ایران برپا کرد.
همچنین اولین کتاب چاپ شده به روش چاپ سنگی، کتاب قرآن و کتاب زاد‌المعاد است که در سال‌های ۱۲۵۰ و ۱۲۵۹ هجری قمری در تبریز چاپ شد. بعد از گذشت مدتی چاپ سنگی در شهرهای دیگر نیز رواج یافت و تا 50 سال بعد تنها روش چاپ در ایران بود.
فرآیند لیتوگرافی چگونه انجام می‌شود؟
این فرآیند به گونه‌ای است که در آن فایل‌های طراحی شده به رنگ‌های اصلی سازنده خود(4 رنگ اصلی) تقسیم می‌شوند و پس از آن تصویر مربوطه به وسیله یک نوع پلیمر بر روی صفحات فلزی چاپ می‌شود.
در عملیات لیتوگرافی lithography printing با استفاده از یک چاپگر، رنگ‌های روغنی بر روی سنگ یا صفحات کار می‌شوند. جنس این سطوح اغلب از آلومینیوم می‌باشد.
در ادامه پس از چرخاندن صفحه‌ای که روی دستگاه پرس قرار گرفته است (با استفاده از غلطک‌های پلاستیکی و چرمی) کاغذ روی دستگاه چاپ قرار گرفته و با پرس کردن آن فرآیند چاپ انجام می‌شود. فرآیند چاپ ممکن است بسیار زمان بر باشد زیرا در چاپ به روش لیتوگرافی هر رنگ یک بار و معمولا در یک روز چاپ می‌شود.
هر ورق آلومینیوم یک رنگ را چاپ می‌کند و رنگ دلخواه از ترکیب 3 رنگ اصلی آبی، قرمز و زرد به وجود می‌آید. بعد از آن زینک آماده شده را برای چاپ روی کاغذ به چاپخانه منتقل می‌کنند.
زینک یکی از مهم‌ترین اجزا در لیتوگرافی است که ساخت آن بسیار زمان و سخت است. دستگاهی که زینک را می‌سازد ایمیج ستر (ImageSetter) نام دارد. این دستگاه فایل‌های تفکیک شده را با رنگ مشکی بر روی یک طلق شفاف چاپ می‌کند که از دقت و رزولوشن بالایی نیز برخوردار است. سپس وقتی طلق‌ها آماده شدند، آنها را با چسب بر روی زینک خام می‌چسبانند. سطح یک زینک خام ماده‌ای پلیمری دارد که جاذب مرکب است و باعث می‌شود بخشهایی از طرح که لازم است در چاپ باقی بماند.
استفاده از چاپ لیتوگراف چه مزایایی دارد؟
همانطور که در بالا ذکر شد چاپ افست یا لیتوگرافی نسبت به چاپ دیجیتالی زمان بر تر است اما مزایایی دارد که بسیاری از افراد استفاده از آن را ترجیح می‌دهند. برخی از این مزایا عبارتند از:
کیفیت بالای تصاویر چاپ شده
مرقون به صرفه‌تر بودن در تعداد بالا
استفاده از رنگ‌های با کیفیت‌تر
قابل استفاده برای چاپ روی کاغذها با ابعاد بزرگ
قابل استفاده روی انواع کاغذ با جنس‌ها و ضخامت‌های متنوع
کاهش خطاهای چاپی
مقاله پیشنهادی: نرم‌افزار ایندیزاین چیست؟
چه کسانی در انجام فرآیند لیتوگرافی نقش دارند؟
1. نقاشان، طراحان، سنگ تراشان، تذهیب و تیزاب کاران و خطاطان که وظیفه آماده‌سازی سنگ چاپ و مطالب مربوطه را بر عهده دارند.
2. مرکب زن، چرم و کاغذ گزار، لایی گزار، غلطک کشان و کاغذ برداران از جمله کسانی هستند که در فرآیند چاپ دخیل هستند.
کلام آخر
لیتوگرافی که در ایران به چاپ سنگی معروف است، هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد و دستگاه‌های پیشرفته‌ای برای این روش در دسترس است. لیتوگرافی از کیفیت بالایی در چاپ برخوردار است اما زمان انجام فرآیند آن کمی طولانی‌تر از چاپ دیجیتالی می‌باشد.
ممنون که در این مقاله همراه ما بودید لطفا نظرات، پیشنهادات، انتقادات و سوالات خود را برای کامنت کنید. برای مطاله مقالات و دیدن آموزش‌های رایگان ما می‌توانید وارد سایت آپادمی شوید و از آموزش‌ها و مقالات ما بهرمند شوید و همچنین می‌توانید با تهیه پکیج‌های آموزشی نرم‌افزارهای مورد نیاز خود، در رشته‌های معماری، عمران، گرافیک و طراحی لباس به صورت حرفه‌ای این نرم افزار‌ها را یاد بگیرید.
