متره و برآورد چیست؟
یکی از مهم‌ترین و پولسازترین شاخه‌های مهندسی، متره و برآورد می‌باشد که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از آنجا که متره و برآورد تعیین کننده میزان مصالح مورد نیاز و هزینه‌های یک سازه است، علاوه بر مهندسان عمران، کارفرمایان، پیمانکاران و مدیران اجرایی نیز باید با آن آشنا باشند. با ما همراه باشید تا متوجه شوید متره و برآورد چیست و چه اهمیتی در ساخت و ساز دارد؟
پکیج آموزش پیشنهادی: پکیج آموزش متره و برآورد
متره چیست؟
متره به معنای محاسبه میزان مصالح مورد نیاز برای اجرای یک پروژه بر اساس جدول متره می‌باشد. مهندسان برای انجام این اندازه‌گیری‌ها از اطلاعات جدول‌هایی به نام جدول خلاصه متره، ریز متره و ... استفاده می‌کنند. به کسانی که این کار را انجام می‌دهند مترور گفته می‌شود.
برآورد(Estimate) چیست؟
برآورد در واقع به قیمت‌گذاری مقدار مصالح به دست آمده از فرآیند متره برای اجرای پروژه گفته می‌شود.
هدف از متره و برآورد چیست؟
اجرای فرآیند متره و برآوردبرای یک پروژه، 2 هدف را دنبال میکند:
1. هدف اول: به‌دست آوردن مقدار مصالح و نیروی انسانی مورد نیاز:
مقادیر زیادی در میزان هزینه‌های احداث یک سازه تاثیر گذارند که بر اساس بزرگی و قابلیت‌های پروژه متغیرند و اهمیت زیادی نیز برای کارفرما دارند. از جمله این مقادیر می‌توان به تعداد و تخصص نیروهای انسانی مورد نیاز، مقدار و کیفیت مصالح، مهلت تحویل پروژه، ماشینآلات و ابزار‌های مورد نیاز و ... اشاره کرد.
2. هدف دوم: به‌دست آوردن بودجه مورد نیاز احداث پروژه:
مهندسان برای انجام این مرحله صورت وضعیتی تعیین می‌کنند که در آن تمامی هزینه‌های مورد نیاز پروژه آورده شده است. گاهی تعیین بودجه دو بار در طول پروژه انجام می‌شود؛ یکبار قبل از اجرا و دیگری در طول اجرای پروژه که این مقدار می‌تواند بصورت ریالی یا ارزی باشد.
پیشنهاد می‌کنیم ویدیو زیر که آموزش متره و برآورد ستون فولادی می‌باشد را مشاهده کنید:
متره و برآورد به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
1. متره باز یا تجزیه بها
برآورد هزینه اجرا و مدت زمان لازم برای اجرای یک پروژه، بدون استفاده از تجزیه بها امکان پذیر نیست و هرچه تجزیه بهای مورد استفاده از نظر مصالح و نیروی انسانی و ماشین آلات مورد نیاز به واقعیت و شرایط اجرای کار نزدیک تر باشد، به همان میزان برآورد اولیه به هزینه اجرایی پروژه نزدیک تر خواهد بود.
متره باز به روشی گفته می‌شود که کلیه مقادیر از جمله : ماشین آلات، ابزار‌ها، نیروی انسانی و مصالح مورد نیاز از روی جدول متره و همچنین بر مبنای تجارب گذشته محاسبه می‌گردد. مرحله بعد در متره باز به دست آوردن قیمت کل مورد نیاز، از طریق ضرب کردن مقادیر ذکر شده در قیمت واحد آنها به نرخ روز می‌باشد؛ به صورتی که مقدار مصالح در قیمت واحد آن، تعداد نیروی انسانی در قیمت روز و میزان ماشینآلات مورد نیاز در قیمت واحد آن بر اساس تعداد ساعات مورد نیاز ضرب شده و بودجه کلی به دست می‌آید؛ به این عملیات تجزیه بها گفته می‌شود. مزیت این روش آن است که بودجه کلی به دست آمده به واقعیت و آنچه اتفاق خواهد افتاد بسیار نزدیک است.
2. متره بسته:
در روش متره بسته، قیمت‌ها بر مبنای فهرست بهای ارائه شده از سازمان بودجه محاسبه می‌شود. در این روش مهندس مترور یک جدول ریز‌متره تشکیل داده و در آن اطلاعات مربوط به مقادیر منابع مورد نیاز را، بر اساس ترتیب ردیف‌های فهرست بها و از روی مدارک پیمان و محتوای نقشهها محاسبه کرده و در جدول وارد میکند. در این روش میزان هزینه‌هایی مانند نیروهای انسانی و ... اهمیتی ندارد بلکه محاسبه بودجه مورد نیاز بر اساس مقدار عملیات خاکی به ازای هر متر مکعب است. پس از تعیین مقدار کلی هزینه، بهای مقادیر مختلفی که در پیمان ذکر شده مانند: بهای منطقه، درجه سختی، ضریب بالاسری و ... نیز اضافه می‌شود.
چرا متره و برآورد تا این اندازه حائز اهمیت است؟
یکی از پراهمیت‌ترین و پر‌درآمد‌ترین شاخه‌های مهندسی، متره و برآورد است زیرا با جنبه مالی هر پروژه سر و کار دارد. همانطور که گفته شد مهندس مترور قبل از هر کاری با استفاده از نقشهها و مشخصات فنی پروژه بودجه مورد نیاز سازه را محاسبه میکند. فرآیند متره و برآورد حاوی اطلاعات و مفاهیم مهمی برای کارفرما می‌باشد و به همین دلیل بسیار حائز اهمیت است.
متره و برآورد برای کارفرما حاوی اطلاعات زیر است:
1. کارفرما و پیمانکاران با اطلاعات موجود در متره و برآورد متوجه می‌شوند که هزینه لازم برای ساخت پروژه چقدر است.
2. کارفرما با متره و برآورد متوجه می‌شود چه آیتم‌هایی در پروژه از نظر ریالی وزن سنگینی را به خود اختصاص داده‌اند و قادر خواهد بود در صورت نیاز آنها را جایگزین کند.
3. متره و برآورد مشخص میکند طرحی که طراح پروژه ارائه داده است از نظر اقتصادی بهینه و به صرفه است و همچنین میزان مصالح مورد نیاز در بهینه‌ترین حالت ممکن محاسبه شده است.
4. عملیات متره و برآورد همچنین مشخص میکند طرحی که مهندس معمار برای پروژه داده است با بودجه مورد نظر کارفرما مطابقت دارد یا خیر.
نکته مهم: میزان تسلط مهندس مترور روی بخش‌نامه‌ها و فهارس بها و نحوه انجام متره و برآورد از آنجایی مهم است که میزان سود و زیان پیمانکار به آن بستگی دارد.
چه افرادی باید بر متره و برآورد مسلط باشند؟
تسلط بر متره و برآورد نیاز همه مهندسان عمران و معماری است زیرا باید بتوانند طرح‌شان را از نظر ریالی بررسی کنند. در ادامه بیشتر به این موضوع می‌پردازیم:
1. مهندس طراح سازه:
یک مهندس طراح سازه باید پس از اتمام طراحی، یک بار طرح را بصورت کامل متره کند میزان بهینه بودن آن را از لحاظ اقتصادی ارزیابی کند.
2. مهندس معمار:
مهندس معماری که وظیفه طراحی طرح معماری سازه را دارد نیز باید به منظور ارزیابی میزان مطابقت طرح از نظر مالی با بودجه کارفرما، متره و برآورد انجام دهد.
3. مهندسان دفر فنی و اجرایی:
کار اصلی این نوع مهندسان متره و برآورد هزینه‌های پروژه می‌باشد بنابرین باید تسلط کاملی بر فرآیند متره و برآورد و همچنین بخش‌نامه‌ها و فهارس بها داشته باشند.
مقاله پیشنهادی: اتوکد چیست؟
ملزومات یادگیری متره و برآورد چیست؟
هر مهندس برای انجام یک متره و برآورد دقیق باید بر چندین مطلب تسلط داشته باشد که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
1. تسلط بر نقشه‌خوانی و درک نقشه:
درک مفاهیم یک نقشه از لزومات اولیه یک متره خوب می‌باشد. یکی از مهارت هایی که در خواندن و درک بهتر نقشه به شما کمک میکند، مشاهده کردن نحوه اجرای عملیات‌های مختلف است. برای مثال دیدن نقش و تاثیر یک تیر بتنی در ساخت سازه به متره کردن آن توسط شما کمک میکند.
2. تسلط بر نکات اجرایی:
برخی نکات اجرایی فقط هنگام احداث یک پروژه دیده می‌شوند و در نقشهها وجود ندارند اما دانستن این موارد برای مهندس مترور الزامی است. برای مثال اسپیسری که در میلگردها کار گذاشته می‌شود تا کاور بتن تامین شود یا مرحله شمشه‌گیری در نقشهها وجود ندارد اما می‌تواند هزینه‌های اجرای سازه را افزایش دهد.
3. آشنایی با نرمافزارهای اتوکد و اکسل:
یکی دیگر از مواردی که در فرآیند متره و به خصوص صرفه‌جویی در زمان تاثیر دارد، آشنایی با نرمافزارهای اتوکد (Autodesk) و اکسل و تسلط بر دستور‌ها و فرمولهای کلیدی است. تسلط کامل بر این دستور‌ها باعث می‌شود زمان انجام فرآیند متره و برآورد شما بصورت چشمگیری کاهش پیدا کند. برای مثال اگر زمان لازم برای این کار یک هفته باشد با تسلط بر فرمول‌ها می‌توانید آن را در 4 روز تحویل دهید. علاوه بر این وقتی فرآیند متره را به فرمولهای این نرم‌افزار بسپارید، احتمال خطای انسانی نیز بسیار کم می‌شود در نتیجه متره شما دقیق‌تر خواهد بود.
شما علاقمندان می‌توانید با تهیه دوره آموزش اتوکد کاملا بر این نرم‌افزار پر کاربرد مسلط شوید.
4. تسلط بر فهرست بها و ادبیات آن
وجه تمایز اصلی یک مترور عادی و مترور حرفه‌ای، تسلط بر فهرست بها و ادبیات آن می‌باشد. مسئله حائز اهمیت دیگر آشنایی با ادبیات فهرست بهاست. برای مثال وقتی شما عملیات "کوپلینگ و فورجینگ میلگردها" را انجام داده اید و به مرحله آیتم دادن می‌رسید متوجه می‌شوید که در لیست فهرست بها هیچ اصطلاحی به آن اسم ندارید، در صورتی که در فهرست بها اصطلاح آن اتصال مکانیکی میلگردها است. در نتیجه یک مهندس مترور حرفه‌ای باید بر این اصطلاحات مسلط باشد تا بتواند مقادیر را به درستی به دست آورد.
علاوه بر این فهرست بها حاوی نکات مهم دیگری نیز می‌باشد. مثلا: یک سری آیتم‌ها فقط در صورت دستور کار مهندس مشاور به پیمانکار تعلق می‌گیرد؛ بنابراین یک مهندس در واحد رسیدگی پیمان باید به این موارد مسلط باشید تا بتوانید هنگام رسیدگی به صورت وضعیت پیمانکار موارد نادرست را حذف کنید.
یک مترور حرفه‌ای چه مهارت‌هایی باید داشته باشد؟
• تسلط بر محاسبه مقدار مصالح و برآورد دقیق بودجه مورد نیاز پروژه
• تسلط کامل بر فهرست بها به روز شده و ادبیات آن و بخشنامههای مرتبط
• تسلط بر مطابق بودن طرح معماری و بودجه کارفرما
• تسلط بر نقشه‌خوانی و حرفه‌ای و درک مشخصات فنی پروژه
• داشتن توانایی متره انواع سازه‌ها از پی تا شیب بندی
• تسلط بر اصول متره و برآورد
• تسلط بر نحوه و نکات اجرایی پروژه
• تسلط بر تخمین نیروی انسانی مورد نیاز
• تسلط بر برآورد نرخ برای مناقصه‌ها و زمانبندی مناسب ساخت
• تسلط بر دستور‌ها و فرمولهای کلیدی نرمافزارهای اکسل و اتوکد
• داشتن مهارت صرفه جویی در زمان و کاهش خطای انسانی
• تسلط بر تعدیل احاد بها و نوشتن صورت وضعیت
پیشنهاد می‌کنیم ویدیو زیر که آموزش متره و برآورد حمل شن و ماسه است را مشاهده کنید:
چه مدارکی برای انجام فرآیند متره و برآورد نیاز است؟
همانطور که می‌دانید تمامی مراحل احداث یک سازه از طرح گرفته تا نما، نیازمند تهیه اسناد و مدارکی از نهاد‌های دولتی می‌باشد که متره و برآورد نیز یکی از آن‌هاست.
در ادامه مهم‌ترین مدارک مورد نیاز برای انجام متره و برآورد آورده شده است:
• نقشه‌های اجرایی مورد نیاز از جمله: نقسه معماری سازه، نقشه تاسیسات الکتریکی
• جدول صورت وضعیت و تعدیل‌های مربوطه
• آنالیز قیمت‌های مصالح، ماشینآلات و ...
• قرارداد پیمان و شرایط خصوصی آنها
• فهرست بها مربوط به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی
• دستورالعمل و بخشنامههای سازمان‌های مربوطه
• و ...
مقاله پیشنهادی: محاسبه سرانگشتی مصالح ساختمانی
بازار کار حوزه متره و برآورد:
همانطور که گفته شد متره و برآورد یکی از پولسازترین شاخه‌های مهندسی می‌باشد و از آنجایی که احداث هر سازه‌ای به یک متخصص مترور نیازمند است، بازار کار این حوزه همیشه پر رونق است. اهمیت بالای عملیات متره و محاسبه بودجه مورد نیاز پروژه باعث شده این کار دستمزد بالایی به ازای هر پروژه داشته باشد. علاوه بر این از آنجایی که همه دفاتر عمران، ساختمان‌سازی، پیمانکاری و معماری به یک مترور حرفه‌ای نیاز دارند، مهندسانی که بر متره و برآورد مسلط باشند دغدغه‌ای از بایت دریافت پروژه و کسب درآمد نخواهند داشت.
ویدیو معرفی جامع‌ترین پکیج آموزشی متره و برآورد:
بسیار مهم است که مهارت پراهمیتی مانند متره و برآورد اصولی و مفهومی آموزش داده شود؛ از این رو آموزشگاه تدریس آنلاین آپادمی جامع‌ترین پکیج آموزش متره و برآورد را برای علاقمندان تهیه کرده است. در این دوره آموزشی هر آنچه یک مهندس مترور باید از عملیات متره و برآورد هزینه‌ها بداند را به شما آموزش می‌دهد. شما می‌توانید با تهیه این دوره آموزشی کاملا بر این حوزه مسلط شده و توانایی تدریس آن را نیز کسب کنید. همچنین می‌توانید در دفاتر و شرکت‌های معماری در داخل و خارج از ایران مشغول بکار شوید یا با انجام پروژه‌ها از این راه کسب درآمد کنید.
